Oorlog 1940 - 1945 Het verraad van Silvolde

Bron: Oude IJsselstreek Vizier 19 februari 2020 door Marcel van Berkum.

Het verraad van Silvolde.

Acht Joodse onderduikers verraden, gedeporteerd en vermoord voor 75 gulden.

Silvolde - Wij vieren dit jaar dat het 75 jaar geleden is dat Nederland is bevrijd van de bezetting door de oosterburen. Geldingsdrang, hoogmoedswaanzin en antisemitisme leidden tot wereldwijde angst en leed en kostten miljoenen het leven. Ook in de Achterhoek zijn veel slachtoffers gemaakt. De bevolking ging wisselend met de oorlogssituatie om.

Er waren verzetshelden en stille helden. Maar ook 'foute' Nederlanders, die heulden met de vijand en vanuit ideologie of plat geldelijk gewin verraad pleegden. De lotgevallen van de familie Wolf met gezinsleden in Silvolde en Terborg zijn kenmerkend voor het leed van veel joden in de oorlog.

Al ver voor de Tweede Wereldoorlog kwamen joden vanuit Duitsland en Oost-Europa naar Nederland op zoek naar minder discriminatie en meer levensgeluk. Zo woonde de familie Bamberg midden 18e eeuw al in Silvolde. In 1821 komt Joseph Leib Wolf vanuit Meckenheim in Duitsland naar Zelhem. Hier werd zoon Liefman geboren, die trouwt met Reingen (Reintje) Bamberg, een telg van de Silvoldse familie. Liefman was slager/vleeshouwer en het stel ging in Silvolde wonen. Het was een kinderrijk gezin en een deel van de nazaten bleef in deze omgeving waar ze trouwden en een bestaan opbouwden.

Familie Wolf

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog woonden er diverse leden van het geslacht Wolf in Silvolde en vooral in Terborg, waar een synagoge was. Een zoon van Liefman en Reinchen was Asser. Hij had een manufacturenwinkel in de Hoofdstraat in Terborg. Asser en echtgenote Bertha kregen vier kinderen. Dochter Amalia en zoon Jacob bleven in de omgeving wonen. Amalia Wolf trouwde met Joseph Isaac Mestriz uit Amsterdam. Zij zetten de winkel in Terborg voort toen Asser en Bertha op leeftijd waren gekomen. Zij kregen één zoon: Bernard 'Bennie' Mestriz. Jacob Wolf trouwde met Henriette de Winter uit Gendringen en zij hadden twee zonen: Alfred en Nico.

Het verraad

Jacob Wolf, Louis Wolf (een neef van Jacob), Joseph Mestriz en andere joodse mannen werden op 8 oktober 1941 opgepakt in Terborg bij de eerste razzia en enkele dagen later in Mauthausen omgebracht. Na ontvangst van het bericht, dat ze zogenaamd aan een ziekte waren gestorven doken hun echtgenotes onder. Henriette Wolf-de Winter, Jenni Wolf-Schwartz en Amalia Mestriz-Wolf bij de familie S. aan de Terborgseweg in Silvolde. De kinderen Alfred Wolf en Bennie Mestriz kwamen terecht bij

Johan en Dina te Lindert in boerderij De Huisstede in Sinderen. Vader Gerrit-Jan S. bracht namens de moeders regelmatig pakketjes voor de jongens naar De Huisstede.

Op de avond van 12 december 1943 kwam de overvalwagen in Terborg. De Duitsers en trawanten zochten gericht naar onderduikers. Er was verraad in het spel. Eerst zijn ze aangegaan bij het Richtershuis aan de Doetinchemseweg in Terborg. Daar zijn Max en Franziska Jungblut opgepakt samen met de dames Boelen-Huender en Van der Heul, die hen onderdak hadden verschaft. De Jungbluts gingen in 1938 na de 'Kristallnacht' vanuit Duitsland bij Herschel (familie) aan de Looiersweg in Terborg wonen. In de oorlog doken ze onder op diverse plekken in Sinderen en tenslotte vlakbij hun huis in Terborg.

De nachtelijke actie ging verder naar het huis van de familie S. aan de Terborgseweg in Silvolde. Amalia, Henriette en Jenni bleken verraden door Gerritje, een dochter van deze familie. Zij woonde in Zutphen, maar wilde, na haar scheiding, met haar twee kinderen bij haar ouders in huis wonen. Daar was weinig woonruimte, omdat er de drie vrouwen van de familie Wolf zaten ondergedoken. Dat zinde Gerritje niet en zij meldde zich bij de Sicherheitsdienst voor woonruimte. Op de vraag waarom zij niet in het ouderlijk huis ging wonen, antwoordde zij dat daar Joodse onderduikers zaten. Nadat haar 75 gulden was beloofd en met de toezegging dat haar vader niets zou gebeuren verraadde zij ook andere onderduikplekken. Henriette, Amalie en Jenni Wolf werden gearresteerd.

Sinderen

Vervolgens viel het commando binnen bij De Huisstede in Sinderen. De overvallers wisten dat er vijf joden waren ondergedoken. Alfred Wolf (19) en het echtpaar Harry en Gusta Mulder-Kern zaten verborgen onder de vloer en zijn na lang zoeken gevonden. Bennie Mestriz (17) en een andere jongen, Pietje Steinhardt, hadden een schuilplaats boven de kalverstal. Jan te Lindert werd onbarmhartig in elkaar geslagen om de twee jongens te verraden. Zij lagen onder het hooi en konden hem horen schreeuwen van pijn. Jan heeft hun schuilplaats niet verraden.

De weduwen Wolf zijn in Auschwitz vermoord. Evenals Max Jungblut en Franzisca Jungblut-Wolf. Het echtpaar Mulder is in Mauthausen omgebracht. Alfred Wolf wist te ontsnappen uit het bureau van de SD in Arnhem, is alsnog opgepakt en vermoord op een onbekende plaats. Bennie en Piet verruilden nog enkele keren hun schuilplaats en overleefden de oorlog.

Gerritje S. werd in 1946 opgepakt en veroordeeld tot twee jaar gevangenschap.